बालापन

प्रौढ महिला तीन छोरी साथ सहर्श यात्रारत छन्। गाडी बजारमा रोकिन्छ, कान्छीलाई फलफुल र माइलीलाई टोपी कीन्छीन्, जेठिलाई स्वेटर हेरिन, तर पैसा नपुगेकोले कीनिनन् । आमाले दिदिलाई भनी स्वेटर् हेरेकोले माइलिले टोपी लगाउन मान्दिन । कान्छी दिदिहरुको रिसले खान मान्दिन । आमा सुस्केर काढ्छिन, हुइया । जेठि मन्द मुस्कुराउछे । 

तिमी एक आम नागरीक

तिमी असुरक्षीत छौ,
तिमी राजनैतिक दलसगँ असंलग्न जो छौ ।
तिम्रो जिवन मुल्यहीन छ,
तिम्रो मृत्युमा राजमार्ग अबरुद्ध जो हुने छैन ।

तिम्रो मृत्यमा जारी हुनेछैन कुनै प्रेष विज्ञप्ति,
न कुनै दलले व्यक्त गर्नेछ समवेदना, तिम्रो परिवारप्रति ।
न हुनेछ कुनै स्मृतिसभा,
न रोकिनेछ अन्य कुनै सभा ।

तिमी हुनेछैनौ शहिद,
जीवनभरी तीमीले पार्टीको झण्डा जो ओढेनौ ।
तिम्रो परिवारले पाउनेछैन रु दश लाख,
तिमी आखीर पार्टीसगं असंलग्न आम नागरीक,
तिमी केबल एक आम नागरीक ।

दौड

थरिथरिका छन् दौडिनेहरु यहाँ,
कोही नामलाई, कोही दामलाई,
एकथरी मामलाई र अर्काथरी एक मुठी सासलाई ।

यतिमा सिमित छैन, दौडिनेको सूचि
कोहि जित्न दौडिन्छन्, कोही जिताउन,
एकथरि अरुलाई हराउनको लागि मात्र दौडमा सामेल हुन्छन् ।

दौडको दौरानमा कोही लड्छन, कोही लडेर उठ्छन्,
सक्नेहरु वेजोडले कुद्छन्, नसक्नेहरु विस्तारै,
कोहि सुस्ताउँछन्, कोहि विसाउँछन् ।

मुल्यवान लाग्दो हो, दौडिनेलाई प्रत्येक दौड,
अनि प्रत्येक हार नमिठो प्रहार,
तर हार पश्चात पनि अविरल चलिरहन्छ दौडरुपी यो जिवन ।

सक्नेहरु दगुर, यो श्रृंखलावद्ध दौडमा,
तर मलाई सामेल हुनुछैन व्यर्थको यस खेलमा,
हुनु छैन मलाई प्रथम वा द्धितिय ।

पाउनुछैन मलाई शान्तवनारुपी पुरस्कार पनि,
म यतिमा नै खुसी छु,
किनकि म आफु भएर वाँच्न चाहन्छु,
म केबल आफु भएर बाँच्न चाहन्छु ।

सुन्छु फेरी बन्द हुने भयो रे

बन्द बन्द मात्रै हैन, ठप्प खाल्को बन्द रे ।
सुन्छु फेरी बन्द हुने भयो रे,

कप्रसाद्ले ठगेर पैसा कमाउन नसकेकोमा बन्द रे,
गबहादुरले बिहान डढेको खाना खान परेकोमा बन्द रे ।

ठुलीले परिक्षामा सामेल नै नभै पास हुनुपर्ने भन्दै बन्द गर्ने रे,
चबहादुरले पेटभरी रक्सी खाएर हल्ला गर्न नपाएकोले बन्द गर्ने रे ।

सबै असन्तुस्ट, रुस्ठहरुले गर्ने एक मात्र खेती भएको छ बन्द,
अनी नेपाल असन्तुस्टी थोपर्ने थलो, बन्दखेतिको प्रयोगशाला ।

जहाँ बन्द सफल पारिदिनको लागि
बिरामी सडकमा मरिदिनुपर्छ ।
किसानको तरकारी सडकभरी छरपस्ट पारिनुपर्छ,
पर्यटन बर्ष २०११ मा “बन्दको लागि संगसंगै” भन्दै बन्दजात्रामा सहभागी भैदिनुपर्छ ।

अहो! बन्द बन्द मात्रै हैन, देश अब ठप्प नै हुने भो रे ।
सुन्छु फेरी बन्द हुने भयो रे ।

थाहा छैन कुन बन्द मोडेल प्रथम हुनेछ,
देश र निम्छरा जनताको जिबिका समेत ठप्प पार्न सकेकोमा ।
थाहा छैन उत्कृष्ट बन्द आयोजकको पुरस्कार कस्ले पाउनेछ,
तोडफोड, आगजनी, हिंशा र अराजकता स्थापित गर्न सकेकोमा ।

त्यसैले त घर घर हो, घर डेरा होइन ।

त्यसैले त घर घर हो, घर डेरा होइन, 

किनकी घरमा महिना नवित्दै,

महिनाको कमाइ हात नपर्दै, विद्यार्थीको घरबाट खर्च नआउँदै

भाडा माग्ने कर्कस आवाज सुनिँदैन ।

डेरा घर होइन, म भन्छु, डेरा डेरा पनि होइन,

डेरा त परदेश जस्तै हो, जहाँ तिम्रो कम र अरुको धेरै चल्छ ।

जहाँ त्रि्रो औकात नै हुँदैन, जहाँ डेराभाडाको मात्र मतलव गरिन्छ ,

मानवीय मुल्य मान्यता होइन भाडा तिर्ने क्षमताको भरमा तिमिलाई हेरिन्छ ।

घर घर नै हो, घर कोठा वा घर डेरा होइन,

घर, जहाँ सफल हुँदा उत्सव मनाइन्छ र असफल हुँदा ढाडस पाइन्छ ।

जहाँ हार्दा, ठिक्क पर्यो कसैले भन्दैन,

जहाँ दुइ थोपा पानी खेर जाँदा कसैले गाली गर्दैन, बाथरुममा लाइन लाग्नुपर्दैन ।

घर घर नै हो, घर कोठा वा घर डेरा होइन,

दिनभरीको थकाईले भुसुक्कै निदाइ बत्ति ननिभाए अर्को दिन अपमानबोध गर्नुपर्दैन ।

कटघरामा उभिनु पर्दैन, ङच्िच दाँत देखिएर “ए निदाएछु” भने मात्रै पुग्छ,

जहाँ, दुख विसाइन्छ, थकाई मेटाइन्छ, अर्को दिन नयाँ उर्जा पैदा गरिन्छ ।

घर जहाँ अपनत्व हुन्छ, न्यानो माया हुन्छ, जहाँ परिवारको छायाँ हुन्छ,

जहाँ त्रि्रो प्रगतिको डाहा गर्ने इष्र्यालु आँखा हुदैँनन् ।

घर प्रत्येक असामान्य पल सामान्य हुन्छ, र प्रत्येक सामान्य पल असामान्य पनि हुन्छ,

त्यसैले त घर घर हो, घर डेरा होइन ।

x

खाली सिलीन्डर

दिनभरी पेट्रोलियम पदार्थको मुल्यवृद्धि विरुद्धको विद्यार्थी आन्दोलमा सहभागी भई आएकोले सौरभ निकै थाकेको थियो । उ सोझै खाना पकाउन तम्सीयो, खाना बसालेको मात्र के थियो, ग्यासचुल्हो निभ्यो । ८:३० भइसकेको थियो, अचेल त्यो पनि यति राती बजारमा कतै ग्यास नपाइने उसलाई थाहा थियो, लामो सुस्केरा काढ्दै उ लोडसेडिङ तालिका नियाल्यो । तालिकाले ९ बजे लाइट आउने देखायो, लाइट आएपछि राइसकुकरमा नै खानालाई उमालेर खानुपर्ला भन्दै सौरभ कुरीबस्यो, ९ बज्यो, १० बज्यो, तर लाइट आएन । कोठामा भएको सबै बट्टा, पोका खोज्दा न बिस्कुटको पुरिया भेट्यो न दालमोठ । भेटियो त केबल २ मुठी चिउरा । आज चिउरा दिवस नै भयो, खाजामा चिउरा खानामा चिउरा भन्दै २ मुठी चिउराको साथमा २ गिलास पानी पिई सुत्यो । भोको पेट भएकोले होला सायद उसले सपना पनि खाना बनाउँदै गरेको देख्यो । बिहानको खाना वन्दै थियो सायद, ममबत्ती बल्दै गरेको जो देखेन । तर सपनामा पनि ग्यास सकियो, ग्यासको रित्तो सिलीन्डर बोकेर लाइन बस्न गयो । निकैबेरको ठेलमठेलपश्चात उ लाइनको अलि अगाडी पुग्नसक्यो, तर त्यतीकैमा ग्यास सकिएछ, र लाइनमा बसेका सबैजना भागाभाग गर्न थाले, कोही पसलबाट खाद्यान्न बाहिर फाल्दै थिए, कोही पसल तोडफोड गर्दै थिए । सौरभ कता जाने, के गर्ने केहि सुर पाउन सकिराखेको थिएन, त्यतीकैमा पुलीसको भ्यान आयो । उ त्यहाँबाट निस्कीने प्रयास मात्रै गर्दै थियो, उमाथी लाठी बर्सियो, ऐया ! भन्दै ढाड छाम्दै विउँझीयो । धत ! सपना पो रैछ । खाली सिलीन्डरले सपनामा पनि छोडेन भन्दै फेरी निदाउने प्रयास गर्दा उसको पेट भोकले कलल्ल कराउँदै थियो ।

चालिस रुपैयाँ

साँझ छिप्पिनै लाग्दा तरकारी किन्न बजारतिर निस्के । ताजा घिरौला देखे ।
सोधे,” कसरी?”
साहुजिले उत्तर दिये, “चालिस रुपैयाँ”
आधा किलो जोख्नलाई प्लस्टिकमा राख्दै गर्दा करेलामा आँखा गयो ।
पुन: सोधे,”कसरी?”
जवाफमा चालिस रुपैयाँ नै आयो, दुई वटा तरकारी मिसाएर एक किलो पुग्यो । एउटा पचास् रुपैयाँको नोट तेर्साए, दश् रुपैया फिर्ता पाउने अपेक्षा सहीत् ।
म हतारिए, “छिटो गर्नुस् न साहुजि”
साहुजिले भने, “बैनी, अझै सय रुपैयाँ थप्नुस्, एक सय साठी भयो, दश रुपैयाँ मिलाइदिए, ल एक सय पचास नै भयो, अब सय दिनुस्,”
मैले भने, ” किलोको चालिस भन्नुभएको होइन? ”
साहुजिले प्रत्युत्तर दिये, “चालिस रुपैयाँ एक किलोको हैन, एक पाउको हो।”

म खङ्रङ्ग भए, एक पाउ तरकारीको चालिस रुपैया, घिरौलाको । ओहो!अनुहारबाट पसिना छुट्न थाल्यो । साहुजि देखेर बेस्सरी रिस उठ्यो, तरकारी नलग्ने निर्णय गरे, पैसा फिर्ता मागे, पैसा हात परेपछी डेरातिर फटाफट हिंडे । बाटोमा सोचे, किलोमा तरकारीको मुल्य सुनेको बानी, अब भने पाउमा सुन्नुपर्ने भयो। बिस्तारै छटक, तोला अनी रतिमा भाउ सुन्ने दिन आऊला जस्तो लाग्न थाल्यो अब त ।